Gelijke behandeling
Iedereen heeft recht op gelijke behandeling. Dat staat in Artikel 1 van de Grondwet. Word je anders behandeld, achtergesteld of uitgesloten vanwege persoonlijke kenmerken, zoals je leeftijd of geslacht? Dan kan het gaan om discriminatie en dat is verboden volgens de wet. Soms is het heel duidelijk wat discriminatie is, maar misschien twijfel je erover of denk je dat het ‘erbij hoort’. Wat je vraag of discriminatie-ervaring ook is, neem contact met ons op, dan helpen we je verder.
Artikel 1 van de Grondwet werkt verticaal, wat betekent dat het gaat over de relatie tussen de overheid en burgers, en is dus niet van toepassing op situaties tussen burgers onderling. De overheid moet ervoor zorgen dat iedereen gelijk behandeld wordt en dat er geen onderscheid wordt gemaakt op basis van bijvoorbeeld geslacht, afkomst of geloof.
De wetten die op artikel 1 gebaseerd zijn, zoals de Algemene wet gelijke behandeling (AWGB), werken horizontaal. Dit betekent dat deze wetten ook gelden tussen burgers onderling. Hierdoor moeten burgers en bedrijven elkaar in bepaalde situaties, zoals op het werk of bij het leveren van diensten, eerlijk en zonder discriminatie behandelen. Op die manier wordt gelijkheid tussen burgers geregeld, zelfs als artikel 1 zelf daar niet direct over gaat.
“Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, herkomst, geslacht, handicap, seksuele gerichtheid of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.”
Art.1 van de Nederlandse Grondwet
Discriminatie op de volgende gronden is wettelijk niet toegestaan:
- herkomst/huidskleur (ras*)
- leeftijd
- politieke gezindheid
- burgerlijke staat
- geloof
- levensovertuiging
- seksuele gerichtheid
- handicap of chronische ziekte
- geslacht
- nationaliteit
*We gebruiken het woord ras hier als een juridisch begrip. Wij geloven dat er maar één menselijk ras is.
Niet-wettelijke discriminatiegronden
Discriminatie kan ook gebeuren op basis van ‘niet-wettelijke gronden’. Dit zijn redenen die niet officieel genoemd worden in de wet, maar waarbij iemand toch oneerlijk wordt behandeld. Denk bijvoorbeeld aan discriminatie vanwege iemands uiterlijk, kledingkeuze of woonplaats. Ook al staan deze redenen niet in de wet, het kan nog steeds discriminatie zijn en dat is verboden.
Directe en indirecte discriminatie
Bij directe discriminatie wordt iemand anders behandeld vanwege een kenmerk, zoals geslacht of huidskleur. Indirecte discriminatie is minder zichtbaar: een regel lijkt voor iedereen hetzelfde, maar kan uiteindelijk toch nadelig zijn voor sommige groepen mensen.
In het filmpje hieronder vertellen we meer over wat discriminatie is.
Deze inhoud is beschikbaar na het accepteren van de marketingcookies.
Bekijk op YouTube Opent in een nieuw venster
Wat staat er in de wet over discriminatie?
-
Algemene wet gelijke behandeling
In Nederland is de Algemene Wet Gelijke Behandeling (AWGB) een wet die discriminatie op verschillende gronden verbiedt. Deze wet is van kracht op het gebied van arbeid, beroepsonderwijs, het lidmaatschap van verenigingen en goederen en diensten. Hieronder volgt een aantal belangrijke punten uit de Algemene Wet Gelijke Behandeling.
De wet verbiedt discriminatie op basis van verschillende gronden. De gronden zijn arbeidsduur, seksuele gerichtheid, geslacht, godsdienst, levensovertuiging, handicap/chronische ziekte, herkomst/huidskleur, leeftijd, nationaliteit, politieke overtuiging en burgerlijke staat.
De wet verbiedt discriminatie binnen verschillende maatschappelijke domeinen, zoals:
- Arbeid: werkgevers mogen geen onderscheid maken bij werving, selectie, arbeidsvoorwaarden, promotie en ontslag op basis van de genoemde discriminatiegronden.
- Collectieve voorzieningen: als bepaalde groepen mensen ongelijke toegang hebben tot bijvoorbeeld gezondheidszorgfaciliteiten of andere voorzieningen, kan dit om discriminatie gaan. Dat kan ook zo zijn als ze anders behandeld worden op basis van persoonlijke kenmerken, zoals leeftijd of waar ze vandaan komen.
- Goederen en diensten: bij het aanbieden van goederen en diensten, zoals bijvoorbeeld in winkels, restaurants, en openbare voorzieningen, is discriminatie verboden.
- Onderwijs: leerlingen, studenten en natuurlijk ook medewerkers van een onderwijsinstelling hebben recht op gelijke behandeling.
De wet staat positieve actie toe om gelijke kansen te bevorderen voor groepen die structureel worden benadeeld of achtergesteld. Dit betekent dat er specifieke maatregelen genomen mogen worden om gelijke kansen te creëren.
Mensen met een beperking hebben bijvoorbeeld recht op ‘redelijke aanpassingen’. Deze aanpassingen zijn bedoeld om ervoor te zorgen dat mensen met een handicap volledig kunnen deelnemen aan de samenleving. Dit kan variëren van fysieke aanpassingen aan gebouwen tot het bieden van alternatieve communicatiemiddelen.
Gelijke behandeling bij zwangerschap en moederschap is ook belangrijk. De wet bevat specifieke bepalingen om ervoor te zorgen dat vrouwen niet worden gediscrimineerd op basis van zwangerschap of moederschap. Dit omvat onder andere bescherming tegen ontslag tijdens zwangerschapsverlof en het recht op terugkeer naar dezelfde functie na het verlof.
Het doel van de AWGB is om gelijke kansen en gelijke behandeling te bevorderen en discriminatie op verschillende gronden te voorkomen. Het gaat erom dat iedereen gelijke kansen heeft, overal zichzelf kan zijn en mee kan doen in onze maatschappij.
-
Wetboek van strafrecht en discriminatie
In het Nederlandse Wetboek van Strafrecht zijn ook bepalingen opgenomen die discriminatie strafbaar stellen. Hieronder volgt een korte uitleg van de belangrijkste wetsartikelen:
Artikel 137c: Groepsbelediging: dit artikel maakt het strafbaar om groepen mensen opzettelijk te beledigen vanwege hun ras, godsdienst, seksuele gerichtheid, handicap of nationaliteit. Groepsbelediging kan bijvoorbeeld bestaan uit het verspreiden van kwetsende uitspraken over een bepaalde groep mensen.
Artikel 137d: Aanzetten tot discriminatie of haat: dit artikel verbiedt het aanzetten tot discriminatie, haat of geweld tegen mensen of groepen vanwege hun ras, godsdienst, seksuele gerichtheid, handicap of nationaliteit. Het is strafbaar om anderen aan te zetten tot haat of discriminatie.
Artikel 137e: Verspreiden van discriminatoire uitlatingen: dit artikel maakt het strafbaar om discriminatoire uitspraken te verspreiden via bijvoorbeeld geschriften, afbeeldingen of geluidsopnames. Ook hier gaat het om uitingen die gericht zijn tegen mensen of groepen vanwege hun ras, godsdienst, seksuele gerichtheid, handicap of nationaliteit.
Artikel 137f: Discriminatie door belediging: dit artikel stelt strafbaar het opzettelijk beledigen van mensen op grond van ras, godsdienst, levensovertuiging, geslacht, handicap of seksuele gerichtheid.
Overtreding van deze wetsartikelen kan leiden tot strafrechtelijke vervolging en tot boetes of gevangenisstraf. Dit is afhankelijk van de ernst van de zaak. Het doel van deze bepalingen is om discriminatie tegen te gaan en te bestraffen, omdat een rechtvaardige samenleving streeft naar gelijke behandeling voor iedereen, ongeacht persoonlijke kenmerken.
-
Overige wetten over gelijke behandeling
Er zijn nog meer wetten die te maken hebben met het rechtop gelijke behandeling en het verbod op discriminatie. Zo staan in het Burgerlijk wetboek ook regels die hiermee te maken hebben. We hebben hieronder een aantal belangrijke wetten op een rijtje gezet.
Al deze wetten en regels vormen samen een juridisch kader dat gelijke behandeling moet waarborgen en discriminatie voorkomen.
Wet gelijke behandeling van mannen en vrouwen (WGB): deze wet gaat over het voorkomen van discriminatie op basis van geslacht op het werk. Een werkgever mag niet discrimineren bij het aangaan van een arbeidsovereenkomst, de arbeidsvoorwaarden, de arbeidsomstandigheden, de bevordering en het ontslag.
Wet gelijke behandeling op grond van leeftijd bij de arbeid (WGBL): deze wet biedt bescherming aan mensen die gediscrimineerd worden vanwege hun leeftijd. Je kunt alleen een beroep doen op deze wet als er sprake is van discriminatie binnen arbeid en onderwijs.
Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte (WGBH/CZ): deze wet verbiedt discriminatie op grond van handicap of chronische ziekte en regelt dat mensen met een handicap of chronische ziekte recht hebben op gelijke behandeling op het gebied van arbeid, onderwijs en goederen en diensten.